Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về định nghĩa cơ bản của giá thành sản xuất, cùng với các phương pháp tính toán giá thành. Điều này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cách xác định giá sản phẩm hoặc dịch vụ một cách chính xác, từ đó đưa ra quyết định quản lý hợp lý và tối ưu hóa lợi nhuận kinh doanh.
1. Giá thành sản xuất là gì?
Giá thành sản xuất là tổng số tiền mà một doanh nghiệp phải chi trả để sản xuất một sản phẩm hoặc cung cấp một dịch vụ cụ thể. Nó bao gồm tất cả các loại chi phí liên quan đến quá trình sản xuất hoặc cung ứng dịch vụ đó, từ chi phí nguyên vật liệu và lao động đến chi phí máy móc, quản lý và các chi phí khác.
2. Phân loại giá thành sản xuất
2.1 Theo phạm vi tính toán
Phân loại giá thành theo phạm vi tính toán dựa vào hai loại chính:
- Giá thành toàn bộ của sản phẩm tiêu thụ: Giá thành toàn bộ sản phẩm tiêu thụ bao gồm giá thành SX, chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp cho sản phẩm, dịch vụ đã bán. Nó là căn cứ để tính lợi nhuận trước thuế. Tuy giá thành toàn bộ quan trọng trong quyết định chiến lược dài hạn, nhưng việc xác định nó cho từng loại sản phẩm thường phức tạp đối với các doanh nghiệp sản xuất nhiều sản phẩm khác nhau.
- Giá thành sản xuất theo biến phí: Giá thành sản xuất (SX) của sản phẩm bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung áp dụng cho sản phẩm. Giá thành SX theo biến phí chỉ tính các chi phí trực tiếp và gián tiếp, không tính chi phí sản xuất cố định. Đây là căn cứ để ghi chép sổ kế toán, tính giá vốn hàng bán và lợi nhuận gộp.
> Đọc thêm: Phân loại chi phí sản xuất
2.2 Theo thời gian và cơ sở số liệu tính giá thành
Phân loại theo thời gian và cơ sở số liệu tính giá thành bao gồm ba loại chính:
- Giá thành theo kế hoạch: Đây là cách tính giá thành dựa trên cơ sở chi phí sản xuất kế hoạch và sản lượng kế hoạch trước khi bắt đầu sản xuất. Nó giúp doanh nghiệp đặt ra mục tiêu sản xuất và tạo nền tảng cho việc so sánh, phân tích và đánh giá việc thực hiện kế hoạch của họ.
- Giá thành theo định mức: Loại giá thành này được tính dựa trên các định mức chi phí sản xuất hiện tại và áp dụng cho một đơn vị sản phẩm cụ thể. Thường thì giá thành định mức được xác định trước khi bắt đầu sản xuất và được sử dụng để đánh giá hiệu suất sử dụng tài sản, vốn, nguyên liệu và lao động trong quá trình sản xuất.
- Giá thành theo thực tế: Loại giá thành này được tính dựa trên số liệu thực tế về chi phí sản xuất đã phát sinh và sản lượng thực tế đã sản xuất trong một giai đoạn cụ thể. Giá thành thực tế chỉ có thể tính sau khi sản phẩm hoàn thành quá trình sản xuất và được sử dụng để đánh giá kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
3. Công thức tính giá thành sản xuất sản phẩm
Để tính chi phí sản xuất một sản phẩm hoặc dịch vụ, bộ phận kế toán thu thập thông tin về các loại chi phí, bao gồm chi phí trực tiếp như nguyên vật liệu và lao động, cũng như chi phí sản xuất chung. Sau đó, giá thành đơn vị sản phẩm được tính bằng cách:
Giá thành đơn vị sản phẩm = Tổng giá thành sản phẩm hoàn thành / Tổng số lượng sản phẩm hoàn thành
Đối với tổng giá thành sản phẩm đã hoàn thành, nó bao gồm giá trị của sản phẩm chưa hoàn thành ở đầu kỳ cộng thêm chi phí sản xuất trong kỳ, sau đó trừ đi giá trị của sản phẩm chưa hoàn thành ở cuối kỳ. Sản phẩm chưa hoàn thành thường là các sản phẩm đang được sản xuất và chưa hoàn thiện trên dây chuyền hoặc trong phân xưởng sản xuất.
> Xem ngay: Cách làm giảm chi phí sản xuất
4. Quy trình tính giá thành sản xuất
Để đảm bảo tính chính xác của chi phí sản xuất hàng hóa, quá trình tính giá thành sản phẩm thường tuân thủ một quy trình cụ thể. Các bước trong quy trình này bao gồm:
Bước 1: Xác định đối tượng tập hợp chi phí
Đầu tiên, quy trình đòi hỏi việc xác định đối tượng tập hợp chi phí sản xuất. Điều này giúp cung cấp thông tin cần thiết để tính giá thành cho từng đối tượng trong doanh nghiệp. Đây cũng là cơ sở cho việc kế toán xác định đối tượng tập hợp chi phí sản xuất một cách chính xác, đáp ứng các yêu cầu của việc tính giá.
Bước 2: Tập hợp các chi phí
Bước tiếp theo là tập hợp tất cả các loại chi phí cần thiết để tính giá thành sản xuất, bao gồm chi phí nguyên vật liệu, chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung.
Bước 3: Tính giá thành
Sau khi có đủ thông tin về chi phí sản xuất, quá trình tiến hành tính giá thành sản phẩm.
Bước 4: Kiểm tra và xác minh
Cuối cùng, quá trình đòi hỏi việc kiểm tra lại để đảm bảo tính toán chi phí sản xuất của từng nhóm sản phẩm được sản xuất trong tháng là chính xác và đầy đủ.
> Tìm hiểu: Chi phí sản xuất chung cố định trong Doanh nghiệp
5. Các phương pháp tính giá thành sản xuất
5.1 Phương pháp tính giá thành giản đơn (phương pháp trực tiếp)
Trong phương pháp này, các chi phí trực tiếp như nguyên vật liệu trực tiếp và lao động trực tiếp được tính vào giá thành sản phẩm. Điều này thích hợp cho sản phẩm như bánh kẹo hoặc sản phẩm có chu kỳ sản xuất ngắn.
Công thức tính giá thành:
| Tổng giá thành sản xuất | = | Chi phí sản xuất dở dang đầu kỳ | + | Chi phí sản xuất trong kỳ | – | Chi phí sản xuất dở dang cuối kỳ |
5.2 Phương pháp tính giá thành sản phẩm theo đơn đặt hàng
Cách tính giá thành sản phẩm theo đơn đặt hàng áp dụng cho doanh nghiệp sản xuất hàng đơn lẻ hoặc hàng loạt theo yêu cầu từng đơn hàng cụ thể. Trong phương pháp này, giá thành được tính cho từng đơn hàng riêng biệt và quản lý chi phí chi tiết cho mỗi đơn hàng đó.
Công thức tính giá thành:
| Giá thành của từng đơn hàng | = | Tổng chi phí nguyên vật liệu trực tiếp | + | Chi phí nhân công trực tiếp | + | Chi phí sản xuất chung (*) |
5.3 Phương pháp phân bước
Phương pháp tính giá thành phân bước áp dụng cho doanh nghiệp sản xuất phức tạp, chia chi phí thành từng giai đoạn công nghệ hoặc từng bộ phận sản xuất. Thường dùng trong trường hợp doanh nghiệp cần quản lý nội bộ chặt chẽ hoặc phải xác định giá thành sản phẩm trước khi xác định giá thành phẩm nửa thành phẩm.
Công thức tính:
| Giá thành thành phẩm hoàn thành trong kỳ | = | Giá thành sản phẩm giai đoạn 1 | + | Giá thành sản phẩm giai đoạn 2 | + | … | + | Giá thành sản phẩm giai đoạn n |
5.4 Tính giá thành theo phương pháp hệ số
Phương pháp tính giá thành hệ số áp dụng cho các doanh nghiệp sản xuất nhiều sản phẩm khác nhau, sử dụng nguyên liệu và lao động cố định trong quá trình sản xuất và chi phí được tập hợp chung cho toàn bộ quá trình sản xuất.
Công thức tính giá thành:
| Giá thành đơn vị sản phẩm tiêu chuẩn | = | Tổng giá thành của tất cả các sản phẩm | / | Tổng số sản phẩm gốc |
Trong đó có:
- Số sản phẩm tiêu chuẩn = Số sản phẩm của từng loại x Hệ số quy đổi tương ứng;
Doanh nghiệp cần xác định hệ số quy đổi riêng cho từng loại sản phẩm trên một loại sản phẩm. Hệ số tiêu chuẩn thường được quy định là 1.
- Tổng giá thành sản xuất sản phẩm = Số sản phẩm tiêu chuẩn x Giá thành đơn vị sản phẩm tiêu chuẩn.
5.5 Phương pháp loại trừ sản phẩm phụ
Phương pháp tính giá thành này dành cho các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm chính và sản phẩm phụ trong cùng quá trình. Để tính giá thành sản phẩm chính, doanh nghiệp phải loại trừ giá trị sản phẩm phụ khỏi tổng chi phí sản xuất.
Giá trị của sản phẩm phụ có thể xác định bằng cách:
- Sử dụng giá trị thực tế.
- Sử dụng giá ước tính.
- Sử dụng giá kế hoạch.
- Sử dụng giá nguyên liệu ban đầu.
Công thức tính giá thành:
| Tổng giá thành sản phẩm chính | = | Giá trị sản phẩm chính dở dang đầu kỳ | + | Tổng chi phí phát sinh trong kỳ | – | Giá trị sản phẩm phụ ước tính thu hồi | – | Giá trị sản phẩm chính dở dang cuối kỳ |
5.6 Phương pháp định mức
Tính giá thành theo định mức được áp dụng cho doanh nghiệp ổn định với định mức sản xuất cụ thể và quản lý chi phí chặt chẽ.
Công thức tính giá thành:
| Giá thành thực tế sản phẩm | = | Giá thành định mức đơn vị sản phẩm từng loại | x | Tỷ lệ chi phí (%) |
Trong đó có: Tỷ lệ chi phí (%) = (Tổng giá thành thực tế / Tổng giá thành định mức) x 100.
Bài viết trên Học Viện Tư Vấn PMS đã chia sẻ cho các bạn biết về giá thành sản xuất và cách tính toán giá thành sản phẩm. Giá thành ảnh hưởng đến quyết định đặt giá và quản lý sản xuất. Hiểu rõ giá thành giúp tối ưu hóa lợi nhuận và cung cấp giá trị cho khách hàng. Hãy sử dụng kiến thức này để tạo chiến lược kinh doanh thông minh.
Bài viết liên quan: